Khói bếp – Nguyên nhân chính gây ô nhiễm đô thị- Đề xuất giải pháp xử lý

Theo quan điểm của các chuyên gia bảo vệ môi trường, kiểm soát khói bếp đô thị là ý nghĩa đúng đắn của việc kiểm soát ô nhiễm không khí. Khói nấu ăn đã trở thành một trong những nguồn gây ô nhiễm chính trong môi trường khí quyển đô thị, đóng góp hơn 10% vào PM2.5. Không nên đánh giá thấp tình trạng ô nhiễm khói ngày nay, mọi người thường nói về sự thay đổi và ảnh hưởng của PM2.5, nhưng họ không biết rằng một nguồn phát thải PM2.5 quan trọng đang ở xung quanh chúng ta, đó là khói bếp. Khí thải từ ngành dịch vụ ăn uống, khí thải công nghiệp và khí thải xe cơ giới được coi là ba nguyên nhân chính gây ô nhiễm thành phố.

Khói bếp là một trong những nguyên nhân chính làm gia tăng ô nhiễm khí hậu đô thị

Tầm ảnh hưởng của bụi mịn trong khói bếp đến môi trường và con người

Các nhà nghiên cứu rằng trong quá trình nấu, dầu ăn và thực phẩm sẽ trải qua quá trình phân hủy trong điều kiện nhiệt độ cao, tạo thành hỗn hợp khí, lỏng và rắn ba dạng chất hữu cơ, đó là khói dầu. Tùy thuộc vào hình thái, hỗn hợp vật chất hạt lỏng và rắn được gọi là sương mù dầu, với kích thước hạt từ 0,010 ~ 10μm và phần khí được phát ra dưới dạng các hợp chất hữu cơ dễ bay hơi (VOC). Có hơn 300 loại VOC có thể được phát hiện trong khói phục vụ. Khói bếp tạo ra rất nhiều PM2.5 và các vật chất hạt trong khí quyển khác, VOC cũng có thể tạo thành PM2.5 thông qua các phản ứng hóa học trong không khí.

Wang Yuesi, một nhà nghiên cứu tại Viện Vật lý Khí quyển thuộc Viện Hàn lâm Khoa học Trung Quốc phát hiện ra rằng các sol khí hữu cơ phát ra từ khói bếp là thành phần quan trọng nhất của aerosol hữu cơ (aerosol là hệ thống lơ lửng của các hạt lỏng hoặc rắn trong không khí), và việc kiểm soát các nguồn phát thải như vậy có ý nghĩa lớn để giảm mức độ ô nhiễm PM1 trong bầu khí quyển của Bắc Kinh.

PM1 là các hạt vật chất trong khí quyển có đường kính nhỏ hơn hoặc bằng 1 micron. Nó được chứa trong PM2.5, và nồng độ khối lượng của nó chiếm khoảng 60% ~ 80% PM2.5. So với PM2.5 và PM10, PM1 có tác động bất lợi đến khí hậu, môi trường và sức khỏe con người vì nó tồn tại trong khí quyển lâu hơn và có nhiều khả năng xâm nhập sâu vào phổi người.

Theo nghiên cứu được thực hiện tại Trung Quốc- một trong những quốc gia ô nhiễm hàng đầu thế giới, tỷ lệ khói bếp tạo ra PM2.5 trong khí quyển của Bắc Kinh, Thiên Tân và Hà Bắc là khoảng 13%, 15% và 6%. Người đứng đầu Cục Bảo vệ Môi trường thành phố Quảng Châu cho biết, lượng khí thải hiện tại của các doanh nghiệp cung cấp dịch vụ ăn uống ở Quảng Châu chiếm khoảng 14% các chất gây ô nhiễm không khí.

Thành phần của khói bếprất phức tạp, và nó có những ảnh hưởng nhất định đến con người. Chúng có thể ảnh hưởng đến hệ miễn dịch của cơ thể thậm chí để lại hệ quả khôn lượng. Các nhà nghiên cứu đã chỉ ra rằng có những chất độc hại trong khói bếp có thể gây ra các tác động sinh học khác nhau như tổn thương nhiễm sắc thể và tổn thương NDA, gây đột biến. Một nghiên cứu của Anh báo cáo rằng nấu ăn trong một giờ trên bếp có hệ thống thông gió kém và hiệu quả đốt cháy rất thấp cũng có hại cho sức khỏe tương đương như hút hai gói thuốc lá mỗi ngày. Một cuộc khảo sát dịch tễ học kéo dài năm năm về ung thư phổi tại Đại học Y học Cổ truyền Trung Quốc Thượng Hải cũng tìm thấy vấn đề tương tự. Một nghiên cứu bệnh chứng về ung thư phổi ở phụ nữ tại Đại học Y khoa thứ hai Thượng Hải cho thấy ngoài hút thuốc, các yếu tố ảnh hưởng đến ung thư phổi ở phụ nữ có liên quan chặt chẽ đến ô nhiễm không khí trong môi trường nhà bếp, và 51% ung thư biểu mô tế bào phổi và 61% ung thư biểu mô tuyến phổi trong dân số có liên quan đến ô nhiễm khói bếp gia đình.

Bụi mịn, hạt dầu mỡ sinh ra trong quá trình nấu ăn có ảnh hưởng trực tiếp đến cơ thể con người

Quản lý khói bếp đô thị

Việc kiểm soát ô nhiễm đô thị nói chung và vấn đề ô nhiễm khói bếp nói riêng đóng vai trò đặc biệt quan trọng, giúp giảm thiểu tối đa tình trạng ô nhiễm không khí đã, đang và sẽ xảy ra tại các thành phố. Đảng và Nhà nước Việt Nam đã ban hành nhiều quy định, thông tin liên quan đến việc yêu cầu doanh nghiệp, đặc biệt là doanh nghiệp hoạt động trong lĩnh vực ăn uống phải áp dụng giải pháp xử lý khói bếp, đảm bảo các chỉ số đầu ra nằm trong ngưỡng cho phép.

Sự phát triển của khoa học công nghệ là cơ sở quan trọng để nâng cao kết quả kiểm soát ô nhiễm khói bếp đô thị. Các dòng máy lọc khói bếp công nghệ lọc tĩnh điện được đề xuất là thiết bị xử lý khói hàng đầu, đảm bảo 2 tiêu chí: Loại bỏ bụi mịn và loại bỏ hạt dầu mỡ. Chúng cũng hỗ trợ tích cực việc xử lý mùi. Bên cạnh đó, máy lọc tĩnh điện còn dễ dàng lắp đặt, linh hoạt trong từng ứng dụng thực tế.

Một vấn đề tồn tại trong xử lý khói bếp đô thị đó là khói bếp gia đình. Thực tế hiện nay cho thấy, khói sinh ra từ các căn bếp gia đình chỉ được xử lý với máy hút mùi. Thực tế, máy hút mùi chỉ thu và đưa khói bếp ra khỏi không gian trong nhà mà không mang lại hiệu quả xử lý. Cần có những thiết bị tối ưu hơn để đáp ứng vấn đề này.

Máy hút mùi xử lý khói bếp gia đình cần được nâng cấp để có thể xử lý các chất thay vì chỉ đơn thuần là hút khói